Chinmi & Media

Thuhmaihruai

Kum Zabi 21 hnulam zoh rero tik ah Leitlun cu nazi kar in a thleng aw rero vek in minung pawl ih kan ruahnak kan theihnak pawl khal cun Leitlungpi a thleng awk vek in kan rak thlengawk a tul ve. Leitlun Ralpi veihnihnak hnulam zoh tik ah Media timi cu Acozah thenkhat cun an thinhengnak le an hrosuannak vek ah tla an rak hmang. Asinan tui san ahcun sumdawnnak a tuah tu hrang siseh, Mipi zaran hrang siseh, mizo khal ih a thleng aw rero mi Leilungpi dinhmun le thu hla pawl theihnak ah kan hmang. Curuangah Santiluan ih mi a fen vek in mipi pawl khal cun cui thlengawknak sungih kan um sungah cun lo theih lo ih kan thlun tul mi ah a rung cang.

Tuisan ih Media timi hmang thiam lo le hmangnak cang thiam lo, thansonak ih hmang lo tu kan Chin mipi tampi kan um lai. Cumi sungah mitampi cun kan phone sungin si maw, Internet in si maw thuthang siarnak ah kan hmangih ralrin tulnak zawn ah caan tampi mi a bawm vek in, kan theih dah lo mi thuthup pawl khal hi media cun mipi pawl in hailang sak theh. Midung Minkyi cun, “Ka sual a sile ka sualnak thu in ngan uh! Ka sungkua an sual khal an thu ngan uh” tiah a rak sim dah. Himi sunglam cu Media timi cun Acozah lam dik lonak si maw, Mipi pawl par ih dik lo zet ih cangvaitu pawl si maw, Daan lengih cangvai tupawl thu dik le thu fumfe ih in pholang sak tu a si vek in kan nih mipi pawl khal in lo theih lo ih kan theih le kan hman tul tengteng mi a si. Khat lam in kan sim a sile Media timi cu Acozah le Mipi karlak ih Lilawn in dawn sak tu khal a si.

Chin Media Thutawi

Chin Media tiih mipi pawl ramsung ih kan run theih cin ngaingai hi Kum 2012 hrawng fang lawngin a rak si. Cumi ih um zia cu Mani fang ih hung suak fang hrawng kan si ih kan no zet lai. Cuvek thotho in Mani ih suak fang a si vek in mipi pawl khal ih kan rak fiang ngaingai cu Mani dinhmun hrawng lawng ah a si. Cumi hman a thei lo tu tampi kan um lai. Kum 2012 ihsin Chin Journalist Network timi cu Kan U le Hruaitu pawl ih kaihruainak thawn rak thok a si ih, Kum 2014 Hakha ih Senpi lairelnak ihsin thok in Chin Media Network timi hi rak dinthok a si. Cutin Chin Media Network cun Kum 2015 hnulam ihsin zung thawn a hung um thei nernor fang a si. Tu ah Chin Media Network sungah sungtel acozah theihpinak thawn Media ding hi 13 a um ih, cumi lo acozah theihpinak nei si ih sungtel si hrih lo 3 hrawng a um. Cumi lo Online le acozah theihpinak nei hrih lo pawl thawn Chin Media ti aw hi 50 lenglo kan um ding ti hi Chin Media Network ih Survey tuahnak ihsin theih a si. Ahmin cun Media kan um liailia nan ziangtluk in hna kan tuan ih mipi pawl ziangtluk in kan somdawl thei in mipi in ziangtluk in kan Media pawl hnenah kan hngat aw ngam ti cu a hnuai lam ah kan zoh vivo leh ding.

Chin Media Pawl hi Media ngaingai an si theh pei maw?

Media kan ti le ve ten mitthlam ih a rung lang cih mi cu (Fumfe, Dik le Thleidan um lo) hi a hnuk pi bik a si. Cumi hnu ih thupi bet mi cu ziangtin thuthang kan ngan? Thuthang ngan dan vek in kan feh ngaingai maw? Cun Media Ethic (Media Kutkaih) kan thlun taktak maw tipawl hi a hleice ih tahfung bik an si.

Atlun ih tarlang mi thupi pathum pawl hi Media cun lo theih lo ih a thlun ih a theih tul mi a si. Tui kan Chin Media dinhmun pawl zoh rero tik ah Thuthang ngan dan hrambik (Basic Journalism) zirnak zianghman um lo ih hnatuan kan tam tuk lai. Cumi tlun ih a poi hleice mi cu kan thei lo kan thiam lo ngai timi lungphah niamnak nei duh lo ih kan thinlung hak mi a poi nasa. Chinmi pawl kan thinlung sungih um mi a poi zet mi cu Hruaitu ih khawruahnak kan nei lo ih Kaihruaitui’ khawruahnak thawn kan caan kan hmangin hna kan tuan. Cumi ih um zia cu Media kan tuan, kan tuah kan mipi kan rian ding kan ti le veten kan thinlung khawruahnak khat lam ih rak um mi cu Kan Calai Kilhimnak ah kan ti lala. Media tuah/tuan ruangah Calai kilhim lo ding tinak cu a si lo lawlaw. Angaingai te cun kan Calai kan humhim duh ngaingai a si ahcun Media timi cu a mah te zalen zet in feh ter tahrat in le kan Calai kilhimnak hrang kan timi cu Prove Reading tuah ter sehla cumi cu kan than so phah thei ding. Tuvek kan feh kel ih Media ti si ih Calai kilhim phah le a media sinak kan hupphen a si le kan thang so dah lo ding. Himi cu ramsung Media pawl ih dinhmun a si ih, Ziangvek dinhmun ah kan um ti cu casiar tu in thu thencatnak a tuah mai ding.

Apoi tuk mi pakhat a um lai hrih! Ramsung le Ramleng pawl Luzing cuco le mipi le acozah tiang Luzing cuco ih mi tuah thei tu hi Online Media an si tlangpi. A poi lawlaw! Mipi hi kan rian ngaingai ding a si ahcun Ramsung luhcilh ih tuan hi a tha bik ko. Ziangruangah hi tin ka sim ti a sile buainak hi a suah ngaingai tik ah Ramleng Media cun zianghman a rak theihpi nawn lo a duh tawk in thu hla a cawk buai thei a si nan a tuartu ngaingai cu Ramsung Media pawl hi an rak si tlang pi. Cun kan thangso kan tiih Ramdang ah hlawh in le zirnak in si maw ramdang ih kan um tik ah Social Media cu duhtawk in kan hmangih Groups Admins vek kan tuan tik ah kan mah le kan mah hi cangan thiam ngaingai le Thuthang latu dinhmun ah kan ret aw ol tuk mi hi a poi tuk. Ahleice in hivek dinhmun ih buainak a suah theunak tlangpi bik cu tualsung Thuthangah a si tlang pi. Kan man tuk ih ca kan ngan maw kan thiam tuk ih kan ngan cu fiang a har zet. Media Ethic thawn kalh aw verver in ca kan ngan ih mipi kan ti buai tam sawn tu ah kan rak si theu. Himi ramleng  hrambun Media ih dinhmun a si ih ziangvek dinhmun ah kan um ti cu casiartu mipi pawl ih thu thencatnak a tuah ding.

Chinmi Pawl ih Media kan hmuh dan

Chinmi pawl in Media kan hmuh dan a sual zet mi pakhat cu Sumdawnnak pakhat a si timi a si. Cumi cu Media a tuah tu a nei tupawl khal in kan fiang lo vek in Casiar tu mipi pawl khal in tuini tiang ah kan fiang thei hrih cuang lo. Apoi nasa cumi kan fiang awk lo tik ah pakhat le pakhat soiselnak thawn kan caan kan hmang ih thansonak ding lamzin cu kan phit sak aw. Media timi cu Pursumnak pakhat a si timi kan hmuah thiam lo tik ah kan calai kilhimnak hrangah tin pakhat le pakhat kan ti aw. Pursumnak ih kan hmuh lo tik ah kan ca, kan Thuthang a suah ringring thei tak ah ti hrawngin kan caan kan hmang liam ih kan thansonak ding lamzin ihsin tumsuknak lamzin ah mi a hruai suk. Cutik ah mipi pawl khal in an siar duh mi ca le tui thil thleng an theih cak zet mipawl kan pek thei lo tik ah casiar duhnak an thinlung cu a hlo ih kan cazual suah mi khal a nini in a tum suk  vivo tik ah a netnak ahcun Ca suah thei lo dinhmun tiang ah kan thleng. Cu tik ah kan caan pek mi hmuahhmuah cu thlai le bor thawn kan can ter theh. Thuthang ngan tu ding hnatuan tu hrang sumpai khop kham kan pe aw thei nawn lo. Thuthang ngaingai mai lak mi kan ngan thein awn lo. Kawl ih ngan cia cu kan la ih kan let hnuah kan thuthang ah kan suah sal.

Cuvek dinhmun ih kan feh vivo tik ah mipi cun kan Media pawl zum dingzat a zum thei nawn ve lo. Kan Chin Media Pawl thathnemnak zianghman a nei lo. Zianghman san a tlai lo tiah kan Kaa sungin mipi cun kan kak ciamco. Mipi pawl khal in kan Thuthangca pawl cu sumdawnnak pakhat a si tiih kan hmuh sak lo tik ah nitin soiselnak in kan caan kan hmangih thazang le tik cu heu ih tuan rero tupawl cu tha nau dingin kan tuah sinsin. Amipi lam in le sumpai kan neih sun te in zin kan lo tauh sak ding tivek lam cu sim zarh, a soiselnak ih kan hmang rero tik ah kan Thuthangca pawl hi rei an dam thei lo ih a tum suk vivo.

Ziangruangah kan Chin Media Pawl in Acozah a deng neh lo?

Chinmi pawl hi kan theih zo vek in phunhnam tong 50 lenglo kan nei tik ah phun hnam pakhat ih ca kan ngan mi cu kan mipi pawl in kan fiang theh thei lo. Chin ram acozah dinhmun zoh tik ah kan hruaitu lubik pawl kan phun hnam ih hruaitu tampi an um. Himi parah hmuhnak tampi ih zoh theih mi a si. Pakhatnak ah Chin Ram acozah cu Chin Media pawl ih an deng neh lonak cu theih lo vek in an um ter. Ziangruangah phun hnam pakhat tongih kan ngan suak mi cu an thei ih, an ngaihtuah ciam a si le cui thuthang cu mipi hmuahhmuah in an thei pang ding tiah hnaset an tun khal a si thei. cuvek thotho in khat lam ah Tualsung Media pawl cun an tuah ngah lo mi le an sambaunak zawnte cu kai ngah tahrat ih ngan suaknak a um lo ih hleiah, Thuthang kan ngan theh ve ten hnuthlung a tuah nawn lo ruang ah khal a si.

Cuitlun ah a poi zet mi pakhat cu Thuthang kan ngan ca in kan suah ih, Online in nasa tak in kan suah kan au kio nan, kan ca ngan mi pawl cu acozah zungah a thleng ngaingai lo tik ah acozah lam khal cun hi thu cu ziang ngai a al cuang zik lo timi ruahnak tla a um thei tho. Curuangah mipi hrangih kan ngan suak mi cu acozah pawl hnen thleng ding rori ih kan tuah suak lawngah acozah hnenah thleng tengteng dingin kan tuah a tul. Cumi ih a ngah lo mi cu rampi le tiang thei ding ta hrat ih kan tuah lawngah acozah kan deng neh ding.

Curuangah Chin Media pawl in acozah thelngawknak le mipi pawl thelngawknak ngaingai kan tuah ding a si ahcun theitawk zuam in, Media Ethic thlun in le Media kutkaih cu thlun tha in, Soiselawknak awkam cu tan in, Media cu sumdawnnak pakhat a si ih kan cangan mi pawl acozah zunghmai rori ih kan thlen thei lawngah kan hlawh tling ding timi ruahsannak thawn hi cahram in thazang ka pe aw duh.